Zəngəzur dəhlizinin reallaşması məsələsi Azərbaycan tərəfindən yenidən gündəmə gətirilib. Prezident İlham Əliyev dünən nəqliyyat məsələlərinə həsr olunmuş müşavirədə çıxışında deyib ki, Zəngəzur dəhlizi layihəsi Azərbaycan tərəfindən irəli sürülüb və İkinci Qarabağ müharibəsindəki qələbədən sonra bu məsələ beynəlxalq gündəliyə, beynəlxalq leksikona salınıb: “Bu gün Zəngəzur dəhlizi artıq dünyada qəbul edilmiş ifadədir, qəbul edilmiş termindir. Azərbaycan tərəfindən bu dəhlizin açılması üçün praktiki addımlar atılır. Düzdür, Ermənistan tərəfi dörd ildən çoxdur ki, bu məsələ ilə bağlı qeyri-konstruktiv mövqe sərgiləyir, faktiki olaraq 10 noyabr kapitulyasiyasından sonra üzərinə götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirmir. Orada açıq-aydın göstərilirdi ki, Azərbaycanın əsas hissəsi ilə onun ayrılmaz hissəsi olan Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında nəqliyyat bağlantısı olmalıdır. Ermənistan isə buna əməl etmir, müxtəlif bəhanələr gətirərək, müxtəlif qeyri-real və cəfəng layihələri ortaya ataraq, sadəcə olaraq, beynəlxalq ictimaiyyətin fikrini çaşdırmaq istəyir, manipulyasiyalarla məşğuldur”.
“Ermənistan dırnaqarası “Sülh kəsişməsi” layihəsini ortalığa atıb və indi dünyada bir ölkə qalmayıb ki, o ölkəyə bu layihə təqdim edilməsin. Halbuki bu dırnaqarası layihənin Azərbaycansız iki qəpiklik də qiyməti yoxdur və biz bunu dəfələrlə Ermənistan tərəfinə müxtəlif kanallar vasitəsilə çatdırmışıq”, - deyə Prezident əlavə edib.
Azərbaycan lideri İrəvana çağırış xarakterli mesaj da ünvanlayıb: “Əgər siz bu layihəni doğrudan da həyata keçirmək istəyirsinizsə, ilk növbədə, Azərbaycana müraciət etməlisiniz. Çünki bizsiz bu, sadəcə olaraq, kağız parçasıdır. Bizim şərtlərimiz isə ədalətlidir, beynəlxalq hüquqa əsaslanır və Ermənistanın özünün götürdüyü öhdəliklərinə əsaslanır. Ermənistan rəhbərliyinə bir daha məsləhət görərdim ki, 10 noyabr kapitulyasiya aktını diqqətlə oxusun və orada xüsusilə dediyim o bəndə diqqət yetirsin. Yenə də deyirəm, onların dırnaqarası layihəsi Azərbaycansız tamamilə əhəmiyyətsizdir. Sadəcə olaraq, vaxt uzatmaqla məşğuldurlar, beynəlxalq ictimaiyyəti çaşdırmaqla məşğuldurlar. Yenə də Azərbaycana qarşı müxtəlif dairələrdə çirkin kampaniyaların aparılmasına rəvac veriblər. Bunun nəticəsində faktiki olaraq bu günə qədər Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi - Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə bizim ən qısa və ən rahat bağlantımız yoxdur”.
“Düzdür, Naxçıvan Muxtar Respublikasının lazım olan ehtiyaclarını biz müxtəlif yollarla təmin edirik. İlk növbədə, İran İslam Respublikası ərazisindən yüklər və sərnişinlər gedir, digər imkanlarımız da var. Amma onlar iqtisadi cəhətdən daha əlverişsizdir və yol da uzanır. Prinsip etibarilə Gürcüstan, Türkiyə ərazilərindən də bu bağlantı yaradıla bilər, amma ən rahat yol və imkan olduğu halda, əlbəttə ki, bu məsələ prioritet təşkil edir. Bununla belə, biz görəndə ki, Ermənistan tərəfi yenə də özünü qeyri-səmimi aparır, İran İslam Respublikası ilə müvafiq razılaşma əldə edilmişdir və Ermənistanı baypas edən avtomobil körpüsünün tikintisi də, artıq bu layihə də icra edilir və yəqin ki, bu il tamamlanacaq”, Prezident əlavə edib.
Ölkə başçısının bu ifadələri bir daha onu göstərir ki, Azərbaycan tərəfi Zəngəzur dəhlizinin açılmasında israrlıdır və dəhlizin fəaliyyət göstərməsi üçün lazımi siyasi addımlar atılır.
Milli Məclisin Müdafiə, təhlükəsizlik və korrupsiya ilə mübarizə komitəsinin sədri, deputat Arzu Nağıyev mövzu ilə bağlı AYNA-nın suallarını cavablandırarkən deyib ki, Prezident tərəfindən Zəngəzur dəhlizinin açılacağı ilə bağlı mesajı birinci dəfə deyil:
- Deməli bu məsələ bəzilərinin, eləcə də qarşı tərəf olan Ermənistanın fikirləşdiyi kimi, gündəmdən çıxmayıb. Cənab Prezidentin çıxışında əsas istiqamətdən biri budur ki, Zəngəzur dəhlizi artıq beynəlxalq termindir və bu gün beynəlxalq aləmdə bu dəhlizin nədən ibarət olduğu hamıya bəllidir. Əvvəllər bəzi beynəlxalq qurumlar düşünürdü ki, bu, hansısa dövlətin ərazisinə keçməkdir, kiminsə suverenliyinə toxunmaqdır. Lakin indi Zəngəzur dəhlizi beynəlxalq logistikanın tərkib hissəsi kimi qəbul edilir.
Ermənistan çalışır ki, Zəngəzur dəhlizində gömrük xidməti fəaliyyət göstərsin, rüsumlar alsın, sərhəd xidməti orada fəaliyyət göstərsin. Amma bu zaman ora dəhliz yox, yol olur. Yəni Ermənistan tərəfi bəyan edir ki, Azərbaycandan ayrılmaz hissəsi olan Naxçıvana gediş-gəlişi təmin etməyə hazırdır, amma yol məntiqi ilə. Azərbaycan tərəfi isə yol məntiqini qəbul etmir, Zəngəzur dəhlizini birmənalı şəkildə dəhliz kimi görür. 2020-ci ilin 10 noyabrında imzalanmış Üçtərəfli Birgə Bəyanatda da Zəngəzur dəhlizinin açılması qeyd olunur, orada yol məntiqi qeyd olunmur. Cənab İlham Əliyev bu Bəyanatı xatırlatmaqla bir daha İrəvana çağırış etmiş oldu. Rəsmi İrəvan düşünüb-daşınmalı, lazım olan qərarı verməlidir. Daha doğrusu, Bəyanatda göstərilən müddəanın icra etməlidir. Ermənistan anlamalıdır ki, Zəngəzur dəhlizi Azərbaycanın gündəmindədir. Eyni zamanda, onu da anlamalıdır ki, Azərbaycan dəhlizdə hansısa yoxlamanı qəbul etməyəcək. Prezident “maneəsiz keçid” deməklə məhz bunu nəzərdə tuturdu.
- Amma dediyiniz kimi, Zəngəzur dəhlizini mübahisələndirən güclər də var. Əsasən də İran bu məsələnin onun “qırmızı xətti” olduğunu bəyan edir...
- Bu dəhliz Azərbaycanla ayrılmaz hissəsi olan Naxçıvana maneəsiz gediş-gəliş üçündür. Prezident də bildirdi ki, Zəngəzur dəhlizi Naxçıvana gediş-gəliş üçün daha əlverişlidir. Bəli, həm İran, həm Rusiya, həm Ermənistan, həm də Avropa missiyaları bu məsələni mübahisələndirir. Çalışırlar ki, Zəngəzur dəhlizi dəhliz məntiqi ilə fəaliyyət göstərməsin. Bu qüvvələrin qorxduğu türk dövlətləri arasında quru əlaqələrinin təmin olunmasıdır. Təbii ki, Zəngəzur dəhlizi Azərbaycanla Naxçıvanı, bununla da Azərbaycanla Türkiyəni birləşdirir. Azərbaycanla Türkiyənin birbaşa quru əlaqəsinin olmasını istəməyən, bunu öz maraqlarına zidd hesab edən qüvvələr Zəngəzur dəhlizinə qarşı mövqe qoyurlar. Hesab edirəm ki, bu mövqelər müəyyən müddətdən sonra dəyişəcək. Çünki Prezidentin də dediyi kimi, Zəngəzur dəhlizi artıq beynəlxalq aləmdə qəbul olunur və gec-tez qlobal logistikanın tərkib hissəsi olan bu dəhliz fəaliyyət göstərəcək.
- Dünəndən erməni ictimaiyyətində bir narahatlıq var. Bəzi erməni ekspertləri Prezidentin Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı bəyanatını Azərbaycanın tarixi torpaqları olan Zəngəzura iddiasının artması kimi şərh edirlər. Bu narahatlıq nədən qaynaqlanır?
- Hesab edirəm ki, ermənilər belə ajiotaj yaratmaqla beynəlxalq birliyə demək istəyirlər ki, guya Azərbaycan işğala hazırlaşır. Onlarda belə bir siyasət var ki, “qoymayın, Azərbaycan bizi məhv edəcəjk”. Bu absurdlarla beynəlxalq dəstək toplamağa çalışırlar. Azərbaycan lideri bir daha bildirdi ki, Azərbaycanın heç bir dövlətin suverenliyinə, ərazilərinə iddiası yoxdur. Bəli, Zəngəzur da, Göyçə də Azərbaycanın tarixi torpaqları olub. Ermənilər bunu unutmamalıdırlar. Azərbaycan haqlı olaraq Qərbi Azərbaycan ərazilərindən zorla çıxarılmış, deportasiyua olunmuş azərbaycanlıların geri qaytarılmasını tələb edirsə, bu, ərazi iddiası anlamı verməməlidir. Beynəlxalq hüququn tələbidir ki, Ermənistan bu istiqamətdə də addımlar atmalıdır. Bundan ermənilər narahat olmalı deyil, sadəcə beynəlxalq hüququn tələbini yerinə yetirməlidir. Eyni zamanda, Ermənistan rəhbərliyi Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı üzərinə götürdüyü öhdəliyi icra etməlidir. Məsələ bu qədər sadədir.
- Prezident həmçinin Ermənistanın “Sülh kəsişməsi” layihəsinə toxundu və bunu “qondarma”, “Azərbaycansız kağız parçasından başqa bir şey” olmadığını dedi. Bu mesajın mahiyyəti nədir?
- Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan “Sülh kəsişməsi”ndən danışarkən bildirir ki, regionda bütün kommunikasiyalar birlikdə açılmalıdır. İstər dəmir yolları, istərsə də quru yolları birlikdə açılmalı və gediş-gəliş olmalıdır. Bu, Ermənistanın özünü humanitar dövlət kimi göstərmək, beynəlxalq aləmdə müsbət imic qazanmağa çalışmağa cəhddir. Əsas məqam ondan ibarətdir ki, İrəvanın “Sülh kəsişməsi”ndə Zəngəzur dəhlizindən söhbət getmir. Sual olunur: Zəngəzur dəhlizi reallaşmadan bütün kommunikasiyaların açılması nə dərəcədə mümkündür? Bu mənada, Ermənistanın dırnaqarası layihəsi məntiqsizdir. Azərbaycanın tələbi Zəngəzur dəhlizinin açılması, Naxçıvana maneəsiz gediş-gəlişin təmin olunmasıdır. Ermənistan bu tələbi yerinə yetirmirsə, o zaman Azərbaycansız “Sülh kəsişməsi” layihəsinin gerçəkləşməsi mümkün görünmür. Azərbaycan lideri bu mesajı ilə Ermənistana çatdırmış oldu ki, bizim şərtlərimiz həyata keçmədən kommunikasiyaların açılması real deyil. Təbii ki, Ermənistan rəhbərliyi Azərbaycansız “Sülh kəsişməsi”nin həyata keçməyəcəyini anlayırlar. Sadəcə dediyim kimi, dünyada özlərini sülhpərvər, humanist bir ölkə kimi qələmə vermək niyyətindədirlər. Əgər Ermənistan regionda sülhün bərqərar olmasını, iqtisadiyyatın canlanmasını, nəqliyyat-kommunikasiyaların blokdan çıxarılmasında səmimidirsə, o zaman Azərbaycanın tələblərini yerinə yetirməlidir, Zəngəzur dəhlizinin açılmasına razılığını verməlidir. Əks halda, “Sülh kəsişməsi” elə mənasız sənəd kimi masada qalacaq.
AYNA.az
