Yeni geosiyasi oyun: kim artıqdır?
Dünən, 11:04
Dünya yenidən diplomatik qaydalarına qasırğa kimi çırpılan siyasi tufanın içində çalxalanır. Qərb elitalarının uzun illər ərzində qurmağa çalışdığı nizam yenidən sarsılır. Donald Tramp geri döndü – və dərhal da köhnə siyasi konstruksiyaları dağıtmağa girişdi. O, siyasi dogmaları, müttəfiqlik öhdəliklərini və ABŞ-ın onilliklər boyu Avropaya təlqin etdiyi “kollektiv həmrəyliyi” yolundan silib atır.
İlk zərbə ABŞ xarici siyasətinin gözlənilməz istiqamət dəyişikliyi oldu. Tramp, nə nifrətini, nə də səbirsizliyini gizlətmədən, Bayden administrasiyasının bütün strategiyasını üzərində qurduğu Ukraynanı bir kənara qoydu və birbaşa Rusiya ilə danışıqlara üstünlük verdi. Kiyev sadəcə olaraq görməməzliyə vurulmadı – o, artıq öz taleyini həll edə bilməyən əhəmiyyətsiz bir fiqura çevrildi.
Vaşinqton Moskvaya üstünlük verir. Avropa şok içindədir, Kiyev panikadadır, beynəlxalq ictimaiyyət isə Trampın qazanmaq üçün hər şeyi riskə atmağa hazır olan oyunçu təbəssümü ilə Rusiyanı yeni siyasi partiyasının əsas fiquru kimi irəli sürdüyünü həyəcanla izləyir.
Niyə məhz Rusiya? Niyə ABŞ, Bayden administrasiyasından xilas olan kimi, ilk növbədə Kremllə əl sıxmağa can atdı? Cavab sadədir, amma köhnə Qərb təsir arxitekturasına inananlar üçün olduqca acıdır.
Birincisi, bu, Moskvaya hörmətin ifadəsidir. Tramp Rusiyanı nə aqressor, nə də təhdid kimi görür – o, Moskvaya imperiya gücü kimi baxır və hesab edir ki, Rusiya beynəlxalq səhnədə rəsmi tanınmağa layiqdir. Putin dəfələrlə göstərib ki, onun üçün status hər şeydən önəmlidir – və Tramp, fərdi sövdələşmələrin ustası kimi, bu cür ambisiyalarla necə oynayacağını yaxşı bilir.
İkincisi, Tramp sürətli nəticələr əldə etmək istəyir. Əgər Moskvadan kompromis qoparmaq mümkündürsə, əgər sanksiyaları yumşaltmaq qarşılığında müəyyən güzəştlər almaq olar və əgər uzunmüddətli Avropa bürokratiyasını və Kiyevin kaprizlərini keçərək birbaşa razılığa gəlmək mümkündürsə, onda bu fürsəti qaçırmaq olmaz.
Üçüncüsü, bu, Bayden siyasətindən nümayişkaranə şəkildə imtina etmək deməkdir. Tramp təkcə yeni bir oyun qurmur – o, eyni zamanda sələfinin səhvlərini açıb göstərir, sübut edir ki, əvvəlki kurs səhv idi və müharibə hələ 2022-ci ildə qarşısı alına bilərdi.
Lakin ən vacib məqam odur ki, Tramp Rusiyanı düşmən kimi deyil, alət kimi görür. Onun üçün Moskva yeni qlobal siyasi düzənin açarıdır. ABŞ-ın əsas məqsədi Moskvaya zərbə vurmaq deyil – onu Pekinin təsir dairəsindən çıxarıb Vaşinqtonun maraqları üçün yönləndirməkdir.
Kiyevin geosiyasi oyunlardan silinməsi isə Zelenski üçün ildırım sürətli bir xəbər oldu. ABŞ təkcə Ukraynanın iştirak etmədiyi danışıqlara başlamır – həm də bunu heç gizlətmir. Ər-Riyadda nə müharibə, nə də Ukraynanın taleyi müzakirə olunur – əsas gündəm ABŞ və Rusiya arasında yeni dialoq imkanlarıdır.
Tramp Ukraynanı prioritet hesab etmir. Daha doğrusu, o, Ukraynanı Amerika üçün baha başa gələn, lakin heç bir fayda verməyən bir yük kimi görür. Artıq diqqət mərkəzində Ukrayna deyil – daha vacib sövdələşmələr, daha perspektivli oyunçular və daha dəyərli müttəfiqlər var.
Lakin Kiyev üçün ən qorxulu ssenari hələ qarşıdadır. ABŞ Ukraynanı Rusiya ilə razılaşmada mübadilə predmeti kimi istifadə edərsə, Avropa da bu nümunəyə əməl edə bilər. Əgər Avropa Kiyevi maliyyələşdirməkdən imtina edərsə, Ukrayna tamamilə iflasa uğrayacaq.
Bu dönüş nöqtəsi təkcə taktiki gediş deyil – bu, beynəlxalq münasibətlərdə əsaslı geosiyasi dəyişiklikdir. Bayden Rusiyaya qarşı koalisiya qururdu, Tramp isə danışıqlara hazırlaşır. Bayden Ukraynanı silahla təmin edirdi, Tramp isə sövdələşmə axtarır. Bayden Avropa ilə müttəfiqliyə önəm verirdi, Tramp isə vasitəçiləri aradan çıxarmaq istəyir.
Tramp bu oyunu sonadək apara biləcəkmi? Moskva onun müttəfiqinə çevriləcək, yoxsa ABŞ-ın qeyri-müəyyən vəziyyətindən maksimum fayda çıxarmağa çalışacaq? Bu suallar hələ cavabsızdır.
Lakin bir şey artıq aydındır: Tramp geri qayıtmaqla kifayətlənməyib – o, köhnə dünyanı sındırmağa, onu təmir etmək əvəzinə yenidən qurmağa gəlib.
Rusiya ilə danışıqlara üstünlük verilməsinin dörd səbəbi
ABŞ-ın ilk açıq danışıqları məhz Rusiya ilə keçirmək qərarını bir neçə amillə izah etmək olar.
Birincisi, Donald Tramp Kremlin beynəlxalq status məsələsinə həssas yanaşdığını anlayır. Onun fikrincə, Moskvaya hörmət nümayiş etdirmək, onun beynəlxalq aləmdə tanınmaq ehtiyacını ödəməyə və bununla da gələcək razılaşmaları asanlaşdırmağa kömək edə bilər.
İkincisi, ABŞ administrasiyası hesab edir ki, Rusiyadan sürətli güzəştlər almaq mümkündür. Vaşinqtona müxtəlif kanallar vasitəsilə daxil olan məlumata görə, Moskva Qərblə münasibətlərin normallaşmasına maraqlıdır və iqtisadi sanksiyaların qismən qaldırılması qarşılığında müəyyən kompromislərə gedə bilər.
Üçüncüsü, Tramp Baydenin siyasətindən uzaqlaşmaq istəyir. O, dəfələrlə Vladimir Putinlə yaxşı münasibətlərə malik olduğunu vurğulayıb və göstərmək istəyir ki, əgər ABŞ fərqli davranmış olsaydı, 2022-ci ildə müharibənin qarşısı alına bilərdi.
Nəhayət, Vaşinqton Moskva ilə münasibətlərin istiləşməsindən Çinə qarşı strategiyanın bir hissəsi kimi istifadə etmək niyyətindədir. Tramp və onun müşavirləri Rusiyanı Pekinin “etibarlı arxa cəbhəsi” olmaqdan çıxarıb ABŞ-ın mümkün tərəfdaşına çevirmək istəyirlər. Bu yanaşma qlobal güc balansında ciddi dəyişikliklərə səbəb ola bilər.
Maraqlıdır ki, Ər-Riyaddakı görüşlərin iştirakçılarının rəsmi açıqlamalarına görə, orada Ukrayna məsələsi deyil, ABŞ və Rusiya arasında münasibətlərin normallaşması müzakirə olunub. Tramp administrasiyası iddia edir ki, Kiyevi “arxadan vurmurlar” və sadəcə olaraq Moskvanın münaqişəni dayandırmaq üçün nəyə ehtiyacı olduğunu öyrənməyə çalışırlar.
Donald Tramp: Biznes demokratiyanın əvəzinə
Donald Trampın Vladimir Putini yalnız biznes tərəfdaşı kimi görüb-görmədiyi açıq sual olaraq qalır. Lakin bir şey dəqiqdir: Tramp üçün beynəlxalq siyasətdə demokratiya və avtoritarizm məsələləri həlledici amil deyil. O, Rusiyanın siyasi rejimini əməkdaşlıq üçün maneə hesab etmir və ehtimal ki, biznes maraqlarının siyasi fikir ayrılıqlarından üstün ola biləcəyinə inanır.
Trampın bəzi müşavirləri ABŞ-ın Avropadan əvvəl Rusiyaya qayıtmalı olduğunu düşünürlər. Bu, Amerikanın biznes maraqlarına Moskva ilə daha sərfəli əməkdaşlıq şəraiti yarada bilər. Çox güman ki, Kreml Vaşinqtona neft-qaz sektoru, pərakəndə ticarət və ya istehlak malları istehsalı sahələrində güzəştlər təklif edir.
Bununla belə, Trampın əsas məqsədi iqtisadi mənfəət deyil, Çinə qarşı qlobal strateji təzyiqdir. O, elə bir şərait yaratmağa çalışır ki, Pekin ABŞ qarşısında güzəştə getməyə məcbur olsun.
ABŞ və Çin artıq neçə ildir ki, ticarət müharibəsi aparırlar və Tramp bu xətti davam etdirmək niyyətindədir. O, Rusiya ilə danışıqları Pekinə təzyiq rıçağı kimi istifadə etməyi düşünür.
ABŞ-Çin danışıqlarında əsas mövzulardan biri nüvə silahlarının nəzarəti məsələsidir. Tramp əvvəllər bildirmişdi ki, ABŞ, Rusiya və Çin birlikdə nüvə silahlarının məhdudlaşdırılması ilə bağlı danışıqlar aparmalıdır. Lakin indiyə qədər Pekin bu cür müzakirələrdə iştirakdan imtina edib. Vaşinqtonun Moskva ilə yaxınlaşmaq təşəbbüsü, çox güman ki, Çini bu danışıqlara cəlb etmək cəhdidir.
Bundan əlavə, ABŞ administrasiyası ümid edir ki, Çin Amerika-Rusiya əməkdaşlığının mümkünlüyündən narahat olacaq və öz strateji mövqeyini zəiflətməmək üçün iqtisadi güzəştlərə getməyə razı olacaq.
Tramp danışıqları sona qədər apara biləcəkmi?
Skeptiklər bildirirlər ki, Tramp danışıqlara başlamağı bacarır, lakin tez bir zamanda marağını itirir. Bu, onun ilk prezidentliyi dövründə də özünü göstərmişdi – o, Şimali Koreya ilə dialoq qurmağa cəhd etdi, lakin yekunda konkret nəticələr əldə etmədi.
Lakin Ukrayna məsələsi daha geniş miqyaslıdır. ABŞ birbaşa bu münaqişədə iştirak edir və onun nəticəsi qlobal geosiyasi vəziyyətə təsir göstərir. Kreml isə sadəcə "danışıqlar xatirinə danışıqlarda" maraqlı deyil – Moskva real müharibə bitimi üçün razılaşma istəyir. Buna görə də Rusiya Trampın bu prosesə marağını qorumağa çalışacaq və diplomatik güzəştlər, iqtisadi əməkdaşlıq təklif edəcək.
Moskvanın danışıqlarda istifadə edə biləcəyi bir neçə güclü kartı var:
ABŞ üçün önəmli olan Çinlə münasibətlərin yumşaldılması ehtimalı;
Enerji sektorunda qarşılıqlı sərfəli iqtisadi təkliflər;
ABŞ daxilində Trampa siyasi xal qazandıracaq məhbus mübadiləsi;
Vaşinqtonun da maraq göstərə biləcəyi Arktikada əməkdaşlıq imkanları.
Eyni zamanda, əgər danışıqlar istənilən nəticəyə gətirib çıxarmasa, Tramp administrasiyası Rusiyaya qarşı sərt mövqeyə qayıda bilər. Bu, yeni sanksiyalar, əlavə maliyyə məhdudiyyətləri və Rusiya enerji daşıyıcılarına embarqo kimi addımlarla ifadə oluna bilər.
Rusiyaya qarşı sanksiyalar ləğv ediləcəkmi?
Tramp administrasiyası artıq açıq şəkildə bildirib ki, sanksiya təzyiqi əsasən Avropadan gəlməlidir. 2022-ci ilə qədər Rusiya üçün əsas ticarət tərəfdaşı Avropa İttifaqı idi və məhz avropalılar Moskvaya qarşı sərt iqtisadi məhdudiyyətlər tətbiq edən ilk tərəf oldular.
Lakin ABŞ beynəlxalq maliyyə əməliyyatları və enerji ixracı ilə bağlı ən ağır sanksiyaları yumşalda bilər. Donald Tramp hətta Rusiyanın “Böyük yeddilik” (G7) formatına qaytarılması imkanını da qeyd etmişdi ki, bu da Moskvanın statusunun tam bərpası anlamına gələrdi.
Əsas sual ondan ibarətdir ki, Tramp sanksiyaların yumşaldılmasını necə izah edəcək? Əgər bu, sülh prosesində nəzərəçarpacaq irəliləyiş olmadan baş verərsə, ABŞ daxilində, xüsusilə də respublikaçılar arasında ciddi tənqidlərə səbəb ola bilər.
Rusiya, böyük ehtimalla, ciddi güzəştlərə getmədən sanksiyaların qismən ləğvinə nail olmağa çalışacaq. Lakin diplomatik kompromis olmadan bunu əldə etmək çətin olacaq. Əgər Moskva Vaşinqtonla yaxınlaşmanın real perspektivlərini görsə, o, müharibədən sonrakı nizamlanma ilə bağlı tələblərini yumşalda bilər.
Donald Trampın Ağ Evə qayıdışı ilə ABŞ-ın Rusiya və Ukrayna ilə bağlı strategiyası kəskin şəkildə dəyişməyə başlayır. Əsas diqqət Kiyevə dəstəkdən uzaqlaşaraq Moskva ilə iqtisadi əlaqələrin bərpasına yönəlir. Bu, təkcə Rusiyaya qarşı sanksiya təzyiqinin yumşalmasına səbəb olmayacaq, həm də ABŞ-ın Avropadakı müttəfiqlərini çətin seçim qarşısında qoyacaq: onlar ya Kremlə qarşı sərt xətti davam etdirməli, ya da öz bizneslərini Rusiyaya qaytarmaq yollarını axtarmalı olacaqlar.
Rus-Amerika danışıqlarında müşahidə edilən bu istiləşmə açıq şəkildə Kremlin istifadə etməyə çalışdığı yeni dinamikanı yaradır. Rusiya hakimiyyəti anlayır ki, əgər Vaşinqton Moskvaya iqtisadi təzyiqi azaltsa, bu, Avropa şirkətləri üçün güclü siqnal olacaq. Belə olan halda, avropalı korporasiyalar öz hökumətlərindən sanksiyalara istisnalar tələb edə bilərlər, əks halda, Rusiya bazarını itirə və orada ABŞ şirkətlərinin mövqelərinin güclənməsinə şahid ola bilərlər.
Bir neçə il əvvəl Avropa biznesi üçün Rusiyadan çıxmaq məsələsində əsas faktor mənəvi prinsiplər idi. Lakin indi, əgər Ağ Ev Moskva ilə əməkdaşlığa açıq olduğunu nümayiş etdirsə, bu mənəvi amil öz aktuallığını itirə bilər. Kiyev üçün isə bu, daha bir problemlə nəticələnəcək – o, Qərbi Rusiyaya qarşı sərt mövqeyini qorumağa inandırmaqda çətinlik çəkəcək, xüsusilə də əgər ABŞ Moskva ilə iqtisadi əlaqələri bərpa etmək istiqamətində konkret addımlar atmağa başlasa.
Vaşinqton və Moskva arasında mümkün əməkdaşlıq istiqamətlərindən biri Arktika ola bilər – hər iki dövlət üçün strateji əhəmiyyət daşıyan bir region. Lakin mövcud şəraitdə bu perspektiv realdan çox uzaq görünür.
Tramp və onun komandası Şimal Dəniz Yolunu qlobal ticarətdə mühüm faktor kimi nəzərdən keçirir, lakin hazırkı neft qiymətləri və Arktika şəraitində resurs hasilatının çətinliyi bu layihələrin iqtisadi məqsədəuyğunluğunu sual altına qoyur. Hazırda bu sahədə əməkdaşlıq imkanları bir qədər şişirdilmiş hesab edilsə də, uzunmüddətli perspektivdə ABŞ Arktikada Rusiya ilə tərəfdaşlığı bərpa etməkdə maraqlı ola bilər.
ABŞ-ın sərt yanaşmasının səbəbi nədir?
Tramp administrasiyasının ən çox rezonans doğuran qərarlarından biri ABŞ-ın Ukraynaya hərbi yardımın əvəzi olaraq Amerika şirkətlərinə ölkənin faydalı qazıntılarının 50%-ni təhvil vermək tələbini irəli sürməsi oldu. Bu addım hətta ABŞ-ın ənənəvi müttəfiqləri arasında belə narahatlıq doğurdu, çünki belə sərt şərtlər Ukraynanın strateji resursları üzərində suverenliyini faktiki olaraq məhdudlaşdırır.
Tramp komandası üçün əsas məqsəd konkret nəticə əldə etmək və amerikalı seçicilərə göstərməkdir ki, Kiyevə xərclənən yüz milyardlarla dollar real geri dönüş təmin edir. Lakin bu cür bir razılaşma bağlamaq cəhdi artıq Ukrayna tərəfindən ciddi müqavimətlə qarşılanıb və bu məsələ açıq olaraq qalır: bu sövdələşmə siyasi neqativ təsiri yumşaltmaq üçün korporativ razılaşma formatında yenidən işlənəcəkmi?
Aydın məsələdir ki, Tramp administrasiyası Bayden komandası kimi Kiyevə qeyd-şərtsiz dəstək vermək niyyətində deyil. ABŞ-da Ukraynanın gözləntiləri doğrultmadığı və ona göstərilən köməyin nəzərəçarpacaq nəticələr vermədiyi barədə ritorika getdikcə güclənir.
Əgər Bayden üçün Ukrayna qlobal təhlükəsizlik sisteminin elementi idisə, Tramp üçün o, ABŞ-a iqtisadi mənfəət gətirməli olan resurs nöqtəsinə çevrilir. Vaşinqtonda Kiyevə milyardlarla dollarlıq dəstək xərclərinə qarşı tənqidlər artdıqca, Tramp bu öhdəlikləri azaltmaq yollarını axtarmağa məcbur olur.
ABŞ-ın vitse-prezidenti Cey Di Vensin Münhen Təhlükəsizlik Konfransındakı çıxışı Avropadakı müttəfiqləri üçün ciddi şok oldu. Vaşinqton açıq şəkildə bildirdi ki, Avropanın maraqlarına ABŞ üçün birbaşa iqtisadi fayda gətirmədiyi təqdirdə resurslar sərf etməyə hazır deyil. Bu, Tramp administrasiyasının yeni yanaşmasının mahiyyətini tam şəkildə əks etdirir: praqmatizm, iqtisadi səmərəlilik və müttəfiqlik öhdəliklərinin yenidən nəzərdən keçirilməsi.
Baydendən fərqli olaraq, Avropanı ənənəvi dəstəkləyən kursu davam etdirməyən Tramp, əməkdaşlığın bir çox elementlərini artıq lazımsız xərclər kimi görür. Xüsusilə:
ABŞ qoşunlarının Avropadakı mövcudluğu azaldıla bilər.
Ukraynaya dəstək ya məhdudlaşdırıla, ya da ABŞ-ın iqtisadi tələblərini yerinə yetirməklə şərtləndirilə bilər.
İqtisadi prioritetlər Avropadan ABŞ üçün daha sərfəli ikitərəfli sazişlərə yönləndirilir.
Bu siyasət dəyişikliyi ABŞ-Avropa münasibətlərində gərginlik yaradıb, xüsusilə də Avropa İttifaqında sağçı partiyaların təsiri artdıqca. Tramp və onun müttəfiqləri bu sağçı hərəkatları dəstəkləyir və onları qlobalizmə və liberal elitaların hakimiyyəti saxlamaq cəhdlərinə qarşı müttəfiq kimi görürlər.
Tramp hesab edir ki, sağçı partiyalar 2020-ci ildə özünün üzləşdiyi eyni problemlərlə qarşılaşır, çünki o, hələ də həmin il keçirilən prezident seçkilərinin "oğurlandığını" iddia edir.
Tramp Avropada liberal konsensusu dağıtmaq və ABŞ üçün daha əlverişli siyasi mühit yaratmaq istəyir. O, sağçı partiyaların Aİ-nin əsas ölkələrində hakimiyyətə gəlməsinin sanksiyaların yumşaldılmasına və Vaşinqton üçün əlverişsiz iqtisadi razılaşmaların yenidən nəzərdən keçirilməsinə gətirib çıxaracağını düşünür.
Yeni dünya nizamı?
Bəzi ekspertlər yeni dünya nizamının formalaşdığını iddia edirlər, lakin reallıq hələ ki fərqlidir. Tarix boyu beynəlxalq sistemlərin köklü şəkildə yenidən qurulması yalnız böyük müharibələrdən sonra baş verib – Napoleon müharibələri, Birinci və İkinci Dünya müharibələri, eləcə də Soyuq müharibədən sonra olduğu kimi. Bu gün Ukrayna müharibəsi nə qədər ciddi olsa da, hələlik belə bir miqyaslı transformasiya üçün yetərli əsas yaratmır.
Lakin biz bir sıra qlobal tendensiyaların güclənməsinin şahidi oluruq:
ABŞ və Çin arasında rəqabətin kəskinləşməsi.
Qlobal əməkdaşlıq modelindən praqmatik ikitərəfli razılaşmalara keçid.
Dövlətlərin milli suverenlik üzərində cəmlənənlər və qlobalistlər arasında bölünməsi.
Trampın hakimiyyətə qayıdışı ilə demokratiya və avtoritarizm arasında mübarizə ikinci plana keçir və yerini iqtisadi maraqlara verir.
Donald Tramp üçün Ukrayna müharibəsinin bitməsi nə mənəvi, nə də təhlükəsizlik məsələsidir. Bu, onun üçün ilk növbədə daxili siyasət alətidir. Trampın məqsədi:
Ukraynaya həddindən artıq xərcləri azaltmaq və amerikalı seçiciləri ABŞ-ın yalnız öz maraqları naminə hərəkət etdiyinə inandırmaq.
Özünü sülhməramlı kimi göstərmək və Baydenlə kəskin kontrast yaratmaq – çünki Baydenin strategiyası münaqişənin uzanmasına gətirib çıxardı.
Rusiya ilə razılığa gələ biləcəyini nümayiş etdirərək seçkilər ərəfəsində siyasi xal qazanmaq.
Lakin Trampın xarakterinə xas olan impulsivlik və emosional qərarlar bu prosesdə qeyri-müəyyənlik yaradır. Əgər o, Moskvanın onu aldatdığını hiss edərsə və ya istədiyi nəticəni əldə etməzsə, Tramp qəfil mövqeyini dəyişərək Rusiyaya qarşı sərt sanksiyalara qayıda bilər.
Tramp administrasiyası Amerikanın xarici siyasət kursunu radikal şəkildə dəyişir. ABŞ artıq Avropa və Ukraynaya qeyd-şərtsiz dəstək verməkdən uzaqlaşır və bunun əvəzinə iqtisadi maraqlara və Rusiya ilə praqmatik əməkdaşlığa yönəlir. Bu siyasət bir neçə nəticəyə səbəb ola bilər:
Sanksiyaların yumşaldılması və Moskvanın beynəlxalq mövqeyinin güclənməsi.
Avropada sağçı qüvvələrin mövqeyinin möhkəmlənməsi və transatlantik həmrəyliyin zəifləməsi.
Vaşinqtonun Ukraynaya dəstəyinin azalması, bunun Kiyev üçün ağır nəticələri ola bilər.
Bununla belə, Tramp üçün əsas çağırış balansı qorumaqdır: Moskva ilə razılığa gəlmək cəhdləri Çinə qarşı təzyiqlərlə necə uzlaşdırılacaq? Çünki ABŞ Çinlə mübarizəni əsas geosiyasi prioritet hesab edir və Moskvanı Pekinin təsir dairəsindən çıxarmaq istəyir.
Tramp administrasiyası Ukrayna və Avropanı kənara qoyaraq birbaşa Rusiya ilə dialoqa üstünlük verir. Bu, təkcə münaqişəni həll etmək məqsədi daşımır, həm də qlobal güc balansını yenidən formalaşdırmaq cəhdidir. Vaşinqton Rusiya ilə mümkün yaxınlaşmanı Çinə qarşı rıçaq kimi istifadə etmək və eyni zamanda ABŞ-ın iqtisadi maraqlarını gücləndirmək istəyir.
Əsas sual açıq qalır: Tramp bu danışıqları real nəticə ilə yekunlaşdıra biləcəkmi, yoxsa əvvəlki siyasi karyerasında olduğu kimi, prosesə marağını tez itirəcək?
Rusiya üçün bu proses beynəlxalq təcriddən çıxmaq üçün fürsət yaradır. Lakin Kreml anlamalıdır ki, əgər Vaşinqtonun diqqəti Rusiyadan yayındığı halda, Moskva yenidən sanksiyalar və iqtisadi təzyiqlərlə üzləşə bilər. Trampın diplomatik xətti elastik və dəyişkəndir – ona görə də Kremlin ABŞ-la mümkün razılaşmalara uzunmüddətli perspektivdə baxması təhlükəli ola bilər.
Yeni dünya nizamının formalaşıb-formalaşmadığını demək hələ tezdir, lakin mövcud siyasi konfiqurasiya dəyişir və bu prosesin nəticələri hələ uzun müddət beynəlxalq münasibətlərə təsir edəcək.
Elçin Alıoğlu - TREND
Baku Network
Geri qayıt